Número total de visualizações do Blogue

Pesquisar neste blogue

Aderir a este Blogue

Sobre o Blogue

SOBRE O BLOG: Bragança, o seu Distrito e o Nordeste Transmontano são o mote para este espaço. A Bragança dos nossos Pais, a Nossa Bragança, a dos Nossos Filhos e a dos Nossos Netos..., a Nossa Memória, as Nossas Tertúlias, as Nossas Brincadeiras, os Nossos Anseios, os Nossos Sonhos, as Nossas Realidades... As Saudades aumentam com o passar do tempo e o que não é partilhado, morre só... Traz Outro Amigo Também...
(Henrique Martins)

COLABORADORES LITERÁRIOS

COLABORADORES LITERÁRIOS
COLABORADORES LITERÁRIOS: Paula Freire, Amaro Mendonça, António Carlos Santos, António Torrão, Fernando Calado, Conceição Marques, Humberto Silva, Silvino Potêncio, António Orlando dos Santos, José Mário Leite. Maria dos Reis Gomes, Manuel Eduardo Pires, António Pires, Luís Abel Carvalho, Carlos Pires, Ernesto Rodrigues, César Urbino Rodrigues e João Cameira.
N.B. As opiniões expressas nos artigos de opinião dos Colaboradores do Blog, apenas vinculam os respetivos autores.

quarta-feira, 14 de abril de 2021

Ls Trés Armanos

Por: António Preto Torrão
(colaborador do "Memórias...e outras coisas...") 

La ribeira d’Angueira ne ls Puntones. Guapo retrato partelhado pula amiga Fátima Malheiro an Angueira Atalaia

Este testo ye tamien ũa houmenaige a las pessonas que, ne ls anhos 50 e 60 de l seclo passado, ou seia, na mie anfáncia, coinci an Angueira. Zafertunadamente, uns tubírun qu’eimigrar cun las sues famílias pa l Brasil i outros, uns anhos apuis, tamien pa la Fráncia i la Spanha.

Ne ls anhos cinquenta de l seclo passado, stában inda por Angueira trés armanos cada qual coincido pula sue alcunha: l tiu Chapaça, l tiu Paradinha i l tiu Licas. S’a mi nun me lhembra, tamien naide me soube dezir qual serie l nome de batizo de qualquiera un deilhes. Mas, habie causos an que la alcunha era bien mais amportante que l berdadeiro nome dalgũas pessonas.

De l tiu Chapaça, só me lhembra d’oubir mius pais amentáren nel. Mas, sigundo me cuontou miu primo Aran, era casado cula tie Marie Prieta i tenien oumenos un filho, a que le chamában Zé Prieto. Morában ne l lharguito cerrado a seguir a la caleija de l lhado dreito i por trás de la casa de l tiu Joan Piçarra i de la tie Regina Sicha, al lhado de la lhameira de la tie Nabarra por donde passa l carreiron que, pula Mediana, dá pa la Salina i pa la Çanca i mesmo porriba de las huortas de la Mediana arrimadas a la Salina.

Cumo era dado a la pesca, questumaba matar l bício, fusse a la canha, cun rede ou mesmo cul teson i cun ratel, a apanhar uns barbos, scalhos, xardas i inda anguilas i até carangueijos. Ye que, nun sendo nada squesito, fazie cumo s’oubie dezir: “todo l que ben a la rede ye peixe”. Claro que sou filho, qu’era yá um mocico spigadote, acumpanhaba i ajudaba sou pai a stender la rede i outros apetreichos de pesca na ribeira.

Nun die de primabera, pul meia manhana, qu’el nun era de ls madrugadores, tiu Chapaça i sou filho bótan-se, Mediana abaixo, pa la Salina. Para ber s’andarie por eilhi l guarda-rius, atrabéssan pula puonte de la Çanca i ban a dar al poço de ls Puntones, un cachico arriba de l forno de la teilha. Assi i todo, antes de pegar a porparar ls apetreichos, inda spreita, por antre ls uolmos, ls choupos i ls amineros, pa l outro lhado de la ribeira i, apuis, pa riba i para baixo, caras a la Salina, al Areal i a la Faceira. Nun tenendo modo de star por eilhi, toca a anxotar cinco ou seis parros q’andában na auga a fazer-le cuncurréncia. De seguida, arrefuce las mangas de la camisa i atira cula rede a la ribeira. Mas, nun cunseguindo q’alcançasse la outra marge, bira-se pa l filho, que staba al lhado del nas sues anzonices, i diç-le:

– Bá, Zé Preto, bota esses colh@#s à ribeira e toca a estender e acertar a rede!

Que remédio tubo l rapaç senó fazer l que sou pai le mandou! Indas que la buntade nun fusse muita, tira, anton, la camisa, las calças, las ciroulas i, todo znudo, bota-se de margulho na ribeira. Dá ũas braçadas i, nistantico, puxa, amanha i prende la rede ne ls amineiros de la borda de la outra marge.

Bá lá que, pa suorte del, era ampercípio de maio. Bondarie que fusse un més antes i, cuitadico, salirie de la ribeira todo angaranhido, cul queixo a tremer i a tritar ls dientes. Assi i todo, cula auga a scorrir-le pul cuorpo abaixo, parcie mesmo un pitico, todo anculhido i cumoquiera bien fresquito.

Sigundo me cuontou miu armano Eimílio, outra beç, na cascalheira antre l fondo de l poço i l lhado de riba de ls Puntones por donde las pessonas que ban a pie atrabéssan la ribeira, certificando-se que nun andaba por eilhi a la buolta l guarda-rius, tiu Chapaça i l sou Zé ampéçan a porparar ũa armadilha, a ber s’apanhában ũas xardas i uns peixicos. Pa lhá deilhes, de dues ties i ũa moça, que stában a lhabar la roupa ne ls lhabadeiros por baixo de ls puntones, mais dues garoticas antretenidas a jogar las necras i tamien a atrabessar dun pa l outro lhado de la ribeira, nun se bie mais naide.

Bai aton, un dun lhado i outro doutro, seguindo la corriente de la auga, pégan an calhaus de la ribeira i pónen-se, lhado a lhado, cada qual a fazer ũa fileira de piedras, cumo que un canal que se bai streitando cada beç mais até las dues fileiras quaije s’ajuntáren na outra punta. Fórçan, assi, l’auga que benir de riba a passar quaije toda por eilhi.

De seguida, tiu Chapaça pega nun galho d’amineiro i, al fondo de l poço i pul lhado de riba d’adonde fazírun la armadilha, ampeça a abanar ls troncos i a sburacar las raízes de ls amineiros de la borda de la ribeira. Spanta las xardas i ls peixicos i oubriga-les a passar pa la cascalheira i por antre las fileiras de piedras. Assi, bondaba Zé Prieto armar l teson na punta de baixo de l canal adonde la auga bai a dar para apanhar las xardas i ls peixicos anxotados de riba por sou pai.

Ponendo-se a mirar para baixo, bei, anton, l filho, indas que de teson na mano, de boca abierta, a oulhar pa la marge squierda de la ribeira. Serie pa scuitar la música de la banda de páixaros a cantar nas arbles a la buolta de la ribeira? Mas, reparando melhor, bei aton la moça a stender la roupa lhabada na beiga atrás de ls lhabadeiros. Çcunfiando qu’era mas ye por bias deilha que l sou Zé staba çtraído, diç el pa l filho:

– Rapaz, bota-me esses apareilhos na ribeira!

Claro que ls apareilhos mais nun éran que l teson que l filho tenie na mano. Mas, pa que nun quedeis, pori, a pensar ne l que nun ye debido, cumben sclarecer que teson era esse: un cacho de rede de pescador, cun cerca dun metro de comprido i pouco mais que meio d’alto, preso antre dous palos, un de cada lhado de la rede, cercado por un cordel a toda la buolta desse retánglo que fazie tamien de saco.

L filho, qu’era un rapaç oubediente – i hai que nun fusse! –, pega lhougo ne l teson i pon-le a jeito. Apánhan assi ũa cestada de xardas i peixicos que, desta beç, ban a bender a la tie de l senhor Joan Capador.

Outra beç, pul final de la manhana, tornaba tiu Chapaça d’Ourrieta Caliente – pus tenie ido a pescar a la canha na çuda de l molino de la Senhora – para almorçar an casa. De la capielha de San Sebastian pa l Ronso i, atalhando pulas Scaleiricas, bai a dar antre la casa de la tie Uorfa i la de l tiu Chico Polido i de la tie Ourora, cerca de la casa dun sou amigo. Mirando pa riba, bei un cabalho preso pula arriata a un trampo de la ramalhada de l tiu Albinico.

La poboaçon d’Angueira bista de l alto de ls Carreirones. Nun me lhembra bien, mas cuido que tirei este retrato an 1995

Cumo, nesse tiempo, só habie trés cabalhos an Angueira, nun serie deficil d’eimaginar quien serie l duonho del: un home casado que, tenendo pinta, tempra, manha, fama i, se calha, tamien porbeito de carneiro maron, gustaba de s’atirar a qualquiera oubeilha. Nun le faltando apetite, dezie-se que gustaba tamien de petiscar fuora de casa, adonde bien calhasse. Tamien se dezie que la tie dessa casa, sendo mui caridosa, era capaç de matar la fame a qualquiera crestiano que le pedisse un cachico de chicha. I, para mais, l duonho de l cabalho siempre poderie çculpar-se q’antrou an casa a pedido de la tie, para ber cumo staba la sue cochina i ls sous recos.

Claro que tiu Chapaça lhougo çcunfiou que, cumoquiera, l’home starie drento de casa a trates d’ajudar la tie, se calha, a botar-le ũa mano a fazer l caldo na cozina. I nun s’anganhou… Mas, apurando un cachico demais ne ls temperos de l cozinado, nin l home nin la tie se dórun de cunta de l tiempo a passar.

Deilhi a cachico, benido de baixo, de l lhargo de Sante Cristo, chega tamien eilhi l home deilha para almorçar. Dando de caras cul amigo, parece tener quedado cuntento. Mas, abistando apuis l cabalho, dá jeito de nun ter grande aprécio pul spetaclo.

Bendo-le assi, cun cara de çcunfiado, pa l çcansar un cachico, diç-le, anton, tiu Chapaça:

– Olha que tudo o que bem à rede é peixe!… Nun te apoquentes, home!, qu’inda hemos de le fazer pagar o binho!

Por fin, tarde i mal, alhá chegou el a casa. Só nun sei se fui para almorçar ou se para merendar.

Nesse tiempo, tanto an Sante Cristo cumo an Saiago, habie an Angueira bários lharguitos cerrados adonde se antraba por ũa caleija. An quaije todos eilhes, las casicas éran pequeinhas i houmildes, terreiras i de poucas debisiones, que fázen lhembrar las “ilhas” qu’inda hoije hai an algũas cidades. Estas casas stan hoije abandonadas, sin naide i, cumo tal, quaije todas na rúina.

Adonde moraba tiu Chapaça cula sue família, habie inda mais famílas a morar eilhi: tiu Cisnando i sue mulhier, la tie Idalina, qu’era filha de l tiu Crespo, i las sues dues mociças; la família de ls Casetos; i, mais tarde, inda la de l tiu Agrepino Albardeiro.

Tiu Cisnando, cumo Barriguita i Lázaro Stroila, éran ls trés filhos de l tiu Stroila i de la tie Domecília. Tenien inda outro armano, por parte de mai, un cachico mais bielho qu’eilhes: l tiu Zé Doutor.

Tiu Cisnando tenie dous burricos pa ls sous trabalhos d’arar ũas terricas de centeno i de trigo i las sues huorticas. Mas, ne l restro de l tiempo, trabalhaba a la jeira para quien calhaba. Lhembra-me de le ber bárias bezes a trabalhar para mius pais.

Era um home pequeinho, mas rijo que nin aço! C’un fierro a serbi-le d’alabanca, c’un çadon ou c’ũa fouce na mano, nun habie piedra, por bien grande, dura i pesada que fusse, que le regestisse i el nun disse bida ou mesmo cabo deilha; i, quando le tocaba a arrincar touça ou a segar al çpique cul Minga i l Onofre, segadores de ls lhados de Santulhan, era mesmo un çpacho. A las bezes, lhebaba-les tan grande delantreira que quaije les dobraba la sucada. Claro que, agora, yá nun será tanto, pus, pa lhá de nun percisar, tenerá cerca de nobenta anhos.

Nun sei se an 1960 ou 1961, tamien nun sei quien le tenerá mandado la carta de chamada, tiu Cisnando, la tie Idalina i las sues filhas, tal cumo, ne l mesmo anho, sou armano, l tiu Zé Doutor, tenie feito cula sue família, scapórun tamien pa l Brasil. Ana Marie, la mais bielha deilhas, cumo tamien sue prima Delaide, filha de l tiu Zé Doutor, sendo ambas a dues de la mesma eidade que you, na purmeira classe, inda andubírun cumigo a la scola.

L tiu Zé Doutor, talbeç, tenga sido l melhor canteiro d’Angueira. Pa lhá d’algũas casas nuobas, fizo tamien ls cruzeiros que, an 1956, l senhor Zézinho, un de ls armanos de la dona Palmirinha, quando chegou de l Brasil i passou un tiempo an Angueira, le mandou fazer i poner na borda de ls caminos de las salidas de la poboaçon i d’algũas ancruzelhadas de l termo d’Angueira.

Lhembra-me q’ũa beç, era you inda garotico, pus tenerie quatro ou cinco anos d’eidade, andaba l tiu Zé Doutor a la jeira a trabalhar na parede de la parte de trás de la nuossa casa de bibir i que dá pa l nuosso pátio, pa l forno i pa la antiga casa de bibir de mius abós por parte de miu pai. Anton, un die, nun sei porquei, ampecei you a chamar por el:

– Ah tiu Zé Doutor…

Mas, s’ampecei, nun acabei, pus nun dixe mais nada. Ye que, mal m’oubiu chamar assi por el, arregalou-me ls uolhos i amostrou-me tan mala cara que, nistantico, me calhei. I, ponendo mui mala catadura, diç-me el anton:

– Ah garoto, aton tu nun sabes que you me chamo Zé Maria?!…

Nun sfregante, chega eilhi miu pai i bota-se tamien a chamar por el:

– Ah Zé Doutor…

Anton, you, nun le deixando acabar de falar, biro-me para miu pai i digo-le:

– Doutor nó, ye Zé Maria!…

Casa de bibir de la família de la tie Dumecília i de l tiu Stroila i que, hoije, yá nun eisiste. Cuido qu’este retrato ye de 1995

Era ne l mesmo larguito, adonde, antes de scapáren pa l Brasil, morában tiu Chapaça i tiu Cisnando, que, antes de ls filhos mais bielhos scapáren a salto pa la Fráncia i de ls mais nuobos acumpanháren sous pais para Pamplona, morában tamien ls Casetos, tiu Zé Caseto, la tie Marie Rucica i l sou rancho de filhos: Marie Albina, Cándido, Corina, Anica, Américo i Marie de Lurdes. Hai pouco mais q’un més, Américo Caseto cuntou-me que todos eilhes nacírun c’un anterbalo cierto de três anhos. Até parece que tiu Caseto i la tie Marie Rucica, ls pais deilhes, serien uns génios a fazer cuntas.

Inda alhá morában todos ls Casetos, quando passórun tamien a morar ne l mesmo lharguito, cuido que na casa que teneran cumprado a tiu Cisnando, l tiu Agrepino Albardeiro, la mulhier del, la tie Marie Cachopa, i la mai deilha, la tie Marie Manulica, culs sous garoticos: Rosica i Antonho Agrepinico.

De l tiu Paradinha, ambora yá mal, inda me lhembra qu’el i la sue mulhier, la tie Einés Bacoia, morában na casa pul lhado de riba de la de l tiu Rapa i de la tie Eisaura Catara i pul lhado de baixo de l palheiro de l tiu Eibangelista Bileiro, que quedaba por baixo de l curral de la tie Funga, i mesmo a la frente de l curral de l tiu Chequito i de la tie Ourora.

Era you inda garotico quando tiu Paradinha i la sue família scapórun tamien pa l Brasil.

Lhembra-me tamien d’oubir a miu pai dezir que, na casa adonde moraba la tie Fuciana, tubírun eilhes antes ũa taberna, adonde, pa lhá de l bino, bendien tamien algũas cumenéncias. Mas, cumo nun tenien balança, l peso era feito a la mano i a búltio. Claro que, nun sendo pessonas de perjudicar naide, l peso salie siempre bien abonado. Cumoquiera serie essa ũa de las rezones por que nun le faltában alhá cumpradores a la farta.

Passados bien anhos, bai para cinco ou seis, ne l més d’agosto, pul meio de l die, aparcírun ne l café de la Associaçon Cultural d’Angueira dues mulhieres i ũa moça que falában cumo ls brasileiros. Pergúntan, anton, a las pessonas q’alhá stában se sabien adonde serie la casa de l tiu Paradinha. Quedei assi saber q’ũa de las mulhieres i la moça, sendo mai i filha, éran anton filha i nieta del.

Apuis de l tiu Chapaça i de l tiu Paradinha tenéren scapado pa l Brasil, de ls trés armanos solo l tiu Licas ye que quedou an Angueira. Cumo era solteiro i pouco ou nada tenie de sou i cumo i adonde ganhar la bida, mie tie Sabel Quintanilha, nun sei s’inda na bida de miu tiu Moisés ou se yá biuda, cumo ls mius primos Américo i Aran stában yá a studar cuido que an Bregáncia, cuntratou-lo pa criado de serbir. Assi, até scapar pa l Brasil, alhá stubo el alguns anhos a serbir na fazienda deilhes. Yá you nin starie por Angueira quando un de ls sous armanos – nun sei se l tiu Paradinha ou se l tiu Chapaça – le mandou la carta de chamada para s’ajuntar a eilhes ne l Brasil.

Cumo l tiu Licas falaba grabe i un de ls sous armanos tenie la alcunha de Paradinha, stou an crer que cumoquiera l pai deilhes tenerá benido de Paradinha d’Outeiro i, apuis de se casar, tenerá passado a bibir an Angueira.

Habie quien dezisse que tiu Licas serie un chabasquito. Mas, muitas bezes, las pessonas i las cousas, nun sendo l que parécen, angánhan-mos bien. Senó, reparai…

Parece q’ũa beç, stando el na Mediana, pula fresca de ls ciganos, a scabar ũa lhatica, que tenie acabado d’hardar, pa l’arrincar la yerba, al ber qualquiera un a passar ne l camino al fondo de la Beiga de l Casal i que dá pa la Faceira i pa l Prado, paraba, alhebantaba l cuorpo i, dando un cachico de çcanso a las cuostas i a las guinchas, lhastimaba-se el:

– Carai!… Bem descansadico estará quem não tem nada!…

Bede alhá se l’home nun tenie, oumenos, un cachico de rezon. Serie cumo, inda nun bai muito tiempo, l miu amigo Pereira Gomes, que, cula sue tie, questuma passar alguns dies de semana antre Bila de l Conde i Baléncia de l Minho, ũa beç desabafou:

– Mesmo que as casas sejam minhas, o meu senhorio é a Câmara! Todos os anos tenho que lhe pagar o IMI e, se quiser fazer obras, ainda tenho que lhe pedir autorização, apresentar o projeto e tirar a licença de construção… E, se as obras forem de vulto e tiver que pagar uma pipa de massa por elas, ainda pior! É que me sujeito a que me aumente o IMI que tenho que lhe pagar…

Huortas de ls alredores de la poboaçon d’Angueira caras a poniente: Mediana, Faceira, Puntones i Faceira de l Prado

Outra beç, quando, indo tiu Licas, por trás de la casa de la scola, abaixaba de l cimo de l pobo, pul carreiron de la Mediana, pa la Salina, al passar a la puorta de la tie Fuciana, mete cumbersa cula filha que staba eilhi cula tie Piedade i pergunta-le:

– Ó Ana, queres apostar que tu e eu temos a mesma ideia?

– Mas q’habemos de tener, q’habemos de tener, tiu Licas!… – respunde-le ti’Ana Fuciana.

– Pois diz-me cá uma coisa, Ana: com quem é gostavas mais de dormir? C’um home ou c’uma mulher?

– Pus c’ũa mulhier, carai!… – respunde-le eilha toda çpachada, mas chena de pudor.

– Também eu, Ana! Também eu!…

Outra beç, stában l tiu Zé Doutor i sou cunhado, l tiu Antonho Uorfo, a trates de sbarrulhar pa la fazer de nuobo la parede birada caras al fondo de la Beiga de l Casal de la casa nuoba de l tiu Brisdo i de la tie Sabel Ciega, passa por eilhi tiu Licas i, bendo-les a trabalhar cun tanto puolo de barro, mas cun afinco, diç el:

– Isto nun se pode fazer a buntade ao corpo!…

Anterrumpendo l que staba a fazer por un stantico, pergunta-le tiu Zé Doutor:

– Mas, cumo nó, Licas?

– Aton, se pede auga, dá-se-lhe binho; se pede trabalho, dá-se-lhe descanso!…

Cuido que ningun de ls dous cunhados tenerá seguido la receita… Mas, l tiu Licas, nun sendo home de scuidar nestas cousas, cumoquiera cuntinou a segui-la a la risca…

António Preto Torrão
. Licenciado em Filosofia (Universidade do Porto)
DESE em Administração Escolar (ESE do Porto)
Mestre em Educação – Filosofia da Educação (Universidade do Minho)
Pós-graduado em Inspeção da Educação (Universidade de Aveiro)
Professor e Presidente Conselho Diretivo/Executivo
Orientador de Projetos do DESE em Administração Escolar (ESE do Porto)
Autor de livros e artigos sobre Administração Educativa
Formador Pessoal Docente e Diretores de AE/Escolas
Inspetor e Diretor de Serviços na Delegação Regional/Área Territorial do Norte da IGE/IGEC

Bocabulairo \\ vocabulário
A búltio – a vulto, por alto, sem rigor, sem pesar, sem medir \\ adabinar – adivinhar \\ aire – ar \\ a la/al – à/ao \\ alhá – lá \\ amentar – referir, falar \\ amineiro – amieiro \\ ampeçar – começar \\ ampercípio – princípio \\ an – em \\ anculhido – encolhido \\ anganhar – enganar \\ angaranhido –atrecido \\ anguila – enguia \\ anton/aton – então \\ antrar – entrar \\ antre – entre \\ aparcer – aparecer \\ apartar – separar \\ aprécio – apreço \\ apuis – após, depois \\ arble – árvore \\ armano – irmão \\ arrefucir – arregaçar \\ arriba – acima \\ arrimar – aproximar \\ arrincar – arrancar \\ auga – água \\ balhe – vale \\ batizo – batismo \\ beç – vez \\ beiga – veiga \\ berano – verão \\ bielho – velho \\ bien – bem \\ bino – (verbo benir) veio; vinho \\ biúdo – viúvo \\ bondar – bastar \\ botar-se – pôr-se a fazer qualquer coisa \\ búltio – vulto \\ buntade – vontade \\ buolta – volta \\ çadon – enxadão \\ cachico – pouquinho \\ caleija – ruela \\ calhar – acontecer por acaso, calar \\ canhona – ovelha \\ canteiro – homem que corta e trabalha a pedra de cantaria \\ carreiron – carreiro \\ causo – caso \\ çcanso – descanso \\ çcunfiar – desconfiar \\ cerrado – fechado \\ chabasquito – tontinho \\ chano – chão \\ cheno – cheio \\ chicha – carne \\ cochino – porco \\ coincido – conhecido \\ cozina/do – cozinha/do \\ çpachado – despachado \\ çpique – despique \\ crestiano – cristão \\ c’ũa/c’un/cun – com uma/um, com \\ cul/a – com o/a \\ cumbenir – convir \\ cumenéncia – coisa de pouco valor ou importância \\ cumoquiera – talvez \\ cunsante – consoante \\ da peto – de propósito \\ debison – divisão \\ deilha – dela \\ deimingo – domingo \\ delantreira – dianteira \\ del – dele \\ dezir – dizer \\ diente – dente \\ dũa – duma \\ eilha – ela \\ eilhi – ali \\ eimbierno – inverno \\ eiqui – aqui \\ el – ele \\ fame – fome \\ fazienda – fazenda, propriedades rústicas \\ feitiu – feitio \\ fondo – fundo \\ fuora – fora \\ ganado – gado, rebanho \\ hardar – herdar \\ houmenaige – homenagem \\ houmilde – humilde \\ huorta – horta \\ inda/s –ainda \\ l/la – o/a \\ lhá – lá \\ lhabar/deiro – lavar/lavadeiro \\ la – a \\ le – lhe \\ lhadeira – encosta \\ lhado – lado \\ lhameiro – lameiro \\ lhargo/uito – largo/uinho \\ lhastimar – lamentar \\ lhatica – pequena leira de terreno \\ lhembrar – lembrar \\ loija – corte dos animais \\ mai – mãe \\ mala/o – má/mau, doente \\ manhanha – manhã \\ mano – mão \\ marge – margem \\ maron – carneiro de cobrição \\ mie/miu – minha/meu \\ naide – ninguém \\ necras – jogo de meninas com cinco pedrinhas redondas jogadas entre a palma e as costas da mão \\ nel – nele \\ nin – nem \\ ni’sequiera – nem sequer \\ niũa/ningũa – nem uma, nenhuma \\ nó/nun – não \\ nũa – numa \\ nuobo – novo \\ nuosso – nosso \\ oumenos – pelo menos \\ pan – seara, pão \\ parcer – parecer \\ paixarada/páixaro – passarada/pássaro \\ palo – pau \\ pie – pé \\ poner – pôr \\ porparar – preparar \\ porriba – por cima, do lado de cima \\ puonte – ponte \\ pul/a – pelo/a \\ pula fresca de ls ciganos – na força do calor \\ puolo – pó \\ purmanhana – ao alvorecer \\ pus – pois \\ punton – pontão \\ quaije – quase \\ qualquiera – qualquer \\ quedar – ficar \\ quegirdes (forma do verbo querer) – quiserdes \\ ramalhada – ramada, pilha de lenha \\ ratel – pequena armadilha redonda para apanhar lagostim \\ regestir – resistir \\ riba – cima \\ sbarrulhar – derrubar \\ sburacar – esburacar \\ scabar – cavar \\ scaleiras – escadas \\ scalho – escalo, uma variedade de peixe \\ sclarecer – esclarecer \\ scuidar – descuidar \\ scuitar – escutar, ouvir \\ scurrir – escorrer \\ seclo – século \\ sfregante – instante \\ solo – só \\ Spanha – Espanha \\ spantar – espantar \\ spreitar – espreitar \\ spetaclo – espetáculo \\ squesito – esquisito \\ squierda – esquerda \\ stantico – instante \\ star – estar \\ stender – estender \\ streitar – estreitar \\ stubo/isse (verbo star) – esteve/ivesse \\ studar – estudar \\ sucada – quantidade de sulcos (geralmente três) que o segador ceifa de cada vez \\ suorte – sorte \\ talbeç – talvez \\ tempra – têmpera \\ terreira – térrea \\ teson – tesão, apetrecho de arrastar utilizado na apanha de peixe, enguias e lagostins \\ tie/tiu – tia, esposa/tio, homem \\ tritar – tiritar, bater os dentes com o frio \\ tubo/isse (verbo tener) – teve/tivesse \\ ũa – uma \\ uolmo – olmo, negrilho \\ xarda – sarda \\ yerba – erva \\ zafertunadamente – infelizmente

Sem comentários:

Enviar um comentário